y
झरी तालुक्याची भौगोलिक व सामाजिक ओळख
झरी (झरी-जामनी) तालुका हा महाराष्ट्राच्या यवतमाळ जिल्ह्यातील एक महत्त्वाचा तालुका आहे. विदर्भाच्या दक्षिण भागात वसलेला हा तालुका राज्याच्या सीमेवर असल्यामुळे त्याला भौगोलिक व सामाजिकदृष्ट्या वैशिष्ट्यपूर्ण स्थान प्राप्त झाले आहे.
भौगोलिक वैशिष्ट्ये
- स्थान व सीमा
झरी तालुका विदर्भाच्या पूर्व-दक्षिण टोकाला असून तेलंगणा राज्याच्या सीमेवर आहे.
पूर्वेला आंध्र प्रदेश, दक्षिणेला तेलंगणा, तर उत्तरेला झरी-जामनी व वानी तालुके आहेत.
त्यामुळे हा तालुका तीन राज्यांच्या सांस्कृतिक देवाणघेवाणीचा केंद्रबिंदू ठरतो.
- भूभाग
तालुक्याचा बहुतांश भाग डोंगराळ व टेकड्यांनी वेढलेला आहे.
गोंडवनाच्या पठाराचा हा भाग असल्याने इथे काळी, पिवळी व हलक्या प्रकारची माती आढळते.
तालुक्यात अनेक लहान नद्या, नाले असून पावसाळ्यात त्यांना पूर येतो.
- हवामान
हवामान उष्णकटिबंधीय असून उन्हाळा उष्ण, पावसाळा मध्यम ते जास्त व हिवाळा सौम्य थंड असतो.
सरासरी वार्षिक पावसाळा 950 ते 1200 मि.मी. असला तरी कधी कधी अति पावसामुळे शेतीचे मोठे नुकसान होते.
सामाजिक ओळख
- लोकसंख्या व वस्ती
तालुक्यात मुख्यतः ग्रामीण लोकसंख्या आहे.
शेतकरी व मजूर वर्गाची संख्या मोठी आहे.
गोंड, कोरकू, परधन इत्यादी आदिवासी समाज येथे मोठ्या प्रमाणावर वसलेले आहेत.
- भाषा व संस्कृती
मराठी ही प्रमुख भाषा असली तरी तेलुगू व गोंडी भाषाही वापरात आहेत.
पारंपरिक उत्सव, सण व आदिवासी संस्कृतीचे वैशिष्ट्यपूर्ण दर्शन तालुक्यात घडते.
- आर्थिक स्थिती
शेती हा तालुक्याचा मुख्य व्यवसाय आहे.
कापूस, सोयाबीन, तुरी, ज्वारी व भात ही येथे प्रमुख पिके घेतली जातात.
औद्योगिक दृष्ट्या तालुका मागासलेला असून शेतमालावरच अर्थव्यवस्था अवलंबून आहे.
- शैक्षणिक व सामाजिक परिस्थिती
तालुक्यात प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षणाची व्यवस्था आहे.
उच्च शिक्षणासाठी विद्यार्थ्यांना बहुधा जिल्हा मुख्यालयाकडे किंवा बाहेरच्या शहरांकडे जावे लागते.
सामाजिक स्तरावर अजूनही दारिद्र्य, बेरोजगारी व स्थलांतर यांसारख्या समस्या जाणवतात.