परीक्षा म्हटली की प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या मनात एक वेगळंच दडपण तयार होतं. अभ्यास केलेला असला तरी “मी पास होईल ना?”, “पेपर व्यवस्थित लिहिता येईल ना?” अशा शंका मनात सतत येत राहतात. काही विद्यार्थ्यांना तर इतका ताण येतो की ते नीट अभ्यास असूनही पेपरमध्ये चुकतात. पण खरं पाहिलं तर परीक्षा हा ताण घेण्याचा नव्हे तर आपली तयारी दाखवण्याचा एक साधा टप्पा असतो. जर योग्य तंत्र वापरले तर हा ताण कमी होऊन विद्यार्थी आत्मविश्वासाने परीक्षा देऊ शकतो.
चला पाहू या काही सोपी आणि उपयुक्त तंत्रे –
१) वेळेचे नियोजन
परीक्षेपूर्वी विद्यार्थ्याने सर्वात आधी आपला अभ्यासाचा वेळ ठरवला पाहिजे. कुठल्या विषयाला किती वेळ द्यायचा, पुनरावलोकन कधी करायचं हे आधीच ठरवलं तर गोंधळ होत नाही. अचानक अभ्यास करण्यापेक्षा छोट्या-छोट्या टप्प्यांमध्ये अभ्यास केल्याने लक्षात ठेवायला सोपं जातं.
२) झोप आणि आहार
परीक्षेच्या काळात अनेक विद्यार्थी रात्रभर जागून अभ्यास करतात. पण झोप कमी झाली तर मेंदू थकतो आणि आठवलेलं विसरायला होतं. म्हणून दररोज किमान ६ ते ७ तास झोप आवश्यक आहे. त्याचबरोबर हलका, पौष्टिक आहार घ्यावा. जास्त तळलेले पदार्थ टाळावेत आणि पाणी पुरेसं प्यावं. शरीर स्वस्थ असेल तर मन शांत राहते.
३) लहान विश्रांती
अभ्यास करताना सतत तासन् तास बसल्याने डोके जड होतं आणि ताण वाढतो. त्याऐवजी ४०-४५ मिनिटे अभ्यास केल्यानंतर ५-१० मिनिटे विश्रांती घ्यावी. या वेळेत थोडं चालावं, डोळे मिटून शांत बसावं किंवा एखादं हलकं संगीत ऐकावं. त्यामुळे मेंदू ताजातवाना होतो आणि एकाग्रता वाढते.
४) सकारात्मक विचार
परीक्षेच्या आधी “मी काही नाही करू शकत”, “पेपर अवघड येणार” असे नकारात्मक विचार टाळावेत. त्याऐवजी स्वतःला सतत आठवण करून द्यावी की “मी तयारी केली आहे”, “मी उत्तम लिहू शकतो”. सकारात्मक विचारांमुळे आत्मविश्वास वाढतो आणि ताण आपोआप कमी होतो.
५) लिखाणाचा सराव
फक्त वाचून किंवा ऐकून अभ्यास न करता लिहून काढणे खूप महत्त्वाचे आहे. लिहिण्याने लक्षात जास्त राहतं आणि प्रश्नपत्रिका सोडवताना वेळेचे नियोजन चांगले होते. काही विद्यार्थी चांगला अभ्यास करूनही लिहिताना गडबड करतात. त्यामुळे लिहिण्याचा सराव हा ताण कमी करण्यासाठी एक प्रभावी उपाय आहे.
६) श्वसन तंत्र
परीक्षा हॉलमध्ये ताण आला तर काही सेकंद खोल श्वास घेऊन सोडावेत. खोल श्वासोच्छ्वास केल्याने मन शांत होते आणि भीती कमी होते. काही वेळ डोळे बंद करून श्वसन तंत्र केल्याने पेपर सोडवताना आत्मविश्वास वाढतो.
७) शेवटच्या क्षणी अभ्यास नको
अनेक विद्यार्थी परीक्षा हॉलमध्ये जाण्याआधी शेवटच्या क्षणी घाईघाईत अभ्यास करतात. त्यामुळे आधीच जे आठवलंय तेही गोंधळून जातं. शेवटच्या दिवशी फक्त पुनरावलोकन करावं, नवीन काही शिकायचा प्रयत्न करू नये. हलकं वाचन करून मन शांत ठेवणं अधिक उपयोगी ठरतं.
८) कुटुंबीय व मित्रांचा आधार
कधी कधी विद्यार्थ्यांना एकटेपणामुळे ताण वाढतो. अशा वेळी जवळच्या मित्रांशी, आई-वडिलांशी बोलावं. त्यांचा दिलासा आणि आधार हा आत्मविश्वास वाढवतो. अभ्यासाबरोबरच मानसिक आधार ही विद्यार्थ्याला ताणमुक्त ठेवण्यासाठी महत्त्वाची गोष्ट आहे.