आजकाल प्रत्येकाला एकटेपणाची समस्या भेडसावते. घरात माणसं असतात, मित्रमैत्रिणी असतात, नोकरीत किंवा कॉलेजमध्ये लोकांमध्ये असतो, तरीही मन एकटं वाटतं. बाहेरून आपण हसतो, बोलतो, पण आतल्या आत पोकळी जाणवते. ही भावना अगदी सामान्य आहे. पण ती सतत राहिली तर मनावर ताण येतो, नैराश्य वाढतं आणि आत्मविश्वास कमी होतो.
यावरच एक वेगळं साधन आहे – NLP म्हणजे Neuro Linguistic Programming. सोप्या शब्दांत सांगायचं तर NLP म्हणजे आपल्या विचारांची आणि बोलण्याची सवय बदलून मनाला नवीन दिशेने नेणं. म्हणजे आपण नकारात्मक विचारात अडकतो, तर NLP त्याला सकारात्मक वळण देतं.
NLP एकटेपणावर कशी मदत करते?
- नकारात्मक विचार बदलणं
एकटं वाटलं की मनात लगेच येतं – “कोणीच माझ्याकडे लक्ष देत नाही”, “मी एकटाच आहे”. NLP मध्ये हाच विचार उलट करून “मी स्वतःसोबत वेळ घालवायला शिकतो आहे”, “माझ्याकडे चांगले लोक येणार आहेत” असं म्हणायला शिकवलं जातं. हे वाक्य वारंवार म्हटलं की मन हळूहळू तसं मानायला लागतं. - जुन्या गोष्टींकडे नवा दृष्टिकोन
अनेकदा आपल्याला कोणी दुखावलेलं असतं, एखादं नातं तुटलेलं असतं. त्यामुळे आपण आतून जखमी होतो. NLP मध्ये त्या आठवणींना वेगळ्या नजरेने बघायला शिकवलं जातं. जसं की, “त्यामुळे मी स्वतःबद्दल अधिक शिकलो”, किंवा “त्या अनुभवाने मला मजबूत केलं.” असं म्हणायचं. - लोकांशी नातं जोडणं सोपं करणं
कधी कधी एकटेपणाचं कारण असतं की आपण बोलायला संकोचतो. NLP मध्ये rapport building नावाचं तंत्र आहे. यात आपण समोरच्याच्या बोलण्याच्या गती, शरीरभाषा थोडीशी जुळवून घेतो. त्यामुळे तो आपल्याला जवळचा वाटतो आणि संवाद सहज होतो. - आत्मविश्वास वाढवणं
NLP मध्ये anchoring नावाचं तंत्र आहे. याचा अर्थ – भूतकाळातला एखादा आनंदाचा क्षण आपल्या मनाशी जोडून ठेवायचा. उदाहरणार्थ, जेव्हा तुम्ही एखाद्या यशामुळे खूप आनंदी झालात, त्या क्षणाची आठवण करून हातावर हलकासा दाब द्या. नंतर एकटं वाटलं की तसाच दाब द्या, पुन्हा तोच आत्मविश्वास जागा होईल. - डोळ्यासमोर चांगली चित्रं उभी करणं
NLP मध्ये visualization म्हणजे कल्पना करायची की तुम्ही मित्रांसोबत हसत-खेळत वेळ घालवत आहात. मेंदू या चित्राला खरं मानतो आणि आपली भावना बदलते.
घरबसल्या करता येणाऱ्या काही सोप्या एक्सरसाईजेस
- सकारात्मक वाक्यं (Affirmations)
दररोज सकाळी आरशासमोर उभं राहून स्वतःला सांगा –
“मी एकटा नाही.”
“मी लोकांशी सहज जुळतो.”
“मी आनंद मिळवण्यास पात्र आहे.”
- आनंदी क्षण आठवा (Anchoring)
एखादा दिवस आठवा ज्यादिवशी तुम्ही खूप खुश होता. त्या आठवणीसोबत हाताला हलका दाब द्या. नंतर जेव्हा खचाल तेव्हा तोच दाब द्या, तो आनंद परत येईल. - कल्पना (Visualization)
डोळे मिटून स्वतःला एका गप्पांच्या मैफिलीत बसा असं चित्र मनात उभं करा. लोकांशी हसत बोलताय असं कल्पना करा. ही सरावाने खरी भावना बनते. - नव्या दृष्टीकोनातून पाहा (Reframing)
भूतकाळातला एखादा त्रासदायक अनुभव आठवा आणि स्वतःला विचारा – “यातून मला काय शिकायला मिळालं?” उत्तर मिळालं की मन हलकं वाटतं.
खऱ्या आयुष्यातील सोपा उदाहरण
समजा, एखादा विद्यार्थी कॉलेजमध्ये कायम एकटाच बसतो. त्याला वाटतं – “कोणी मला मित्र मानत नाही.” NLP मध्ये त्याला शिकवलं जातं की हा विचार बदलून “मला नवे मित्र भेटणार आहेत, मला बोलायला फक्त सुरुवात करायची आहे” असं स्वतःला सांग. त्याने एकदा धाडस करून दोन मित्रांशी बोलायला सुरुवात केली. सुरुवातीला संकोच वाटला, पण नंतर त्याला कळलं की लोक प्रत्यक्षात बोलायला तयार असतात. हळूहळू त्याचा एकटेपणा कमी झाला.
शेवटी
एकटेपणा हा आजकाल जवळपास सगळ्यांनाच जाणवतो. पण तो कायमचा नसतो. NLP ही एक अशी पद्धत आहे जी आपल्याला विचार बदलायला, आत्मविश्वास वाढवायला आणि लोकांशी सहज नातं जोडायला मदत करते.
आपण फक्त नकारात्मक विचारांना थोडं थांबवून, स्वतःला सकारात्मक वाक्यं सांगितली, आनंदी क्षण आठवले, आणि नात्यांकडे मोकळ्या मनाने पाहिलं तर एकटेपणा आपोआप कमी होतो. शेवटी महत्वाचं म्हणजे – स्वतःवर प्रेम करा, स्वतःला स्वीकारा. जेव्हा आपण स्वतःसोबत सुखी राहायला शिकलो, तेव्हा बाहेरचं जगही आपलं वाटू लागतं.