ऑ
आजच्या काळात शिक्षणाची पद्धत खूप बदलली आहे. पूर्वी विद्यार्थी फक्त वर्गात जाऊन शिक्षकांच्या समोर बसून शिकायचे. आता इंटरनेट आणि डिजिटल साधनांमुळे ऑनलाइन शिक्षणही खूप लोकप्रिय झाले आहे. पण खऱ्या अर्थाने विचार केला तर, प्रत्यक्ष वर्ग आणि ऑनलाइन शिक्षण यात फरक काय आहे आणि कोणते जास्त प्रभावी आहे, हे समजून घेणं गरजेचं आहे.
प्रत्यक्ष वर्गाचे फायदे
वर्गात बसून शिकताना शिक्षक आणि विद्यार्थी यांच्यात संवाद थेट होतो. प्रश्न विचारले की लगेच उत्तर मिळतं, शंका मिटतात. शिक्षक विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्यावरून त्यांच्या समजण्याची पातळी ओळखू शकतात. तसेच वर्गात इतर विद्यार्थ्यांच्या अनुभवातूनही शिकायला मिळतं. गटात चर्चा, प्रोजेक्ट वर्क, प्रयोग यामुळे शिकण्याची मजा वाढते आणि लक्ष केंद्रित राहते.
ऑनलाइन शिक्षणाचे फायदे
ऑनलाइन शिक्षण म्हणजे इंटरनेटवरून, मोबाइल किंवा संगणकावर शिकण्याची सुविधा. यात विद्यार्थी आपला वेळ ठरवू शकतो, पुन्हा व्हिडिओ पाहू शकतो, नोट्स डाउनलोड करू शकतो. शाळा-कॉलेज दूर असले तरी शिक्षण सहज उपलब्ध होतं. विशेषतः व्यस्त वेळापत्रक किंवा गाव, शहरापासून दूर राहणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी ही मोठी मदत आहे.
फरक आणि आव्हाने
ऑनलाइन शिक्षणात शिक्षक आणि विद्यार्थ्यांमध्ये थेट संवाद कमी होतो. प्रश्न विचारले तरी लगेच समजून घेणे अवघड असते. एकटेपणाची भावना देखील वाढते कारण विद्यार्थी घरातच बसून शिकतो. त्याउलट प्रत्यक्ष वर्गात शारीरिक उपस्थितीमुळे शिकण्याची उब आणि समज जास्त प्रभावी होते.
ऑनलाइन शिकताना खूप लोक मोबाईलवरून विचित्र गोष्टी करतात, लक्ष विचलित होते. पण प्रत्यक्ष वर्गात शिक्षक लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करतात. तरीही ऑनलाइन शिक्षणाचे महत्त्व कमी होत नाही. भविष्यात हायब्रिड मॉडेल (काही ऑनलाइन, काही प्रत्यक्ष) प्रभावी ठरणार आहे.
विद्यार्थ्यांनी हे लक्षात ठेवावं की शिक्षणाचा प्रकार महत्त्वाचा आहे, पण मन, वेळेचे व्यवस्थापन आणि अभ्यासाची तयारी हे जास्त महत्त्वाचं आहे. प्रत्यक्ष वर्ग असो किंवा ऑनलाइन, जो विद्यार्थी नियमित, मन लावून शिकतो, तोच यशस्वी होतो.