शिक्षणावर वाढता खर्च आणि विद्यार्थ्यांचे आव्हान
आजच्या काळात शिक्षणावर खूप मोठा खर्च होताना दिसतो. लहानपणापासून पालक आपल्या मुलांच्या शिक्षणासाठी मेहनत करतात, मोठ्या अपेक्षेने त्यांना शाळा–कॉलेजात घालतात. परंतु इतकी वर्षे शिक्षण घेऊनही आज नोकरीची हमी नाही, हे सत्य पालक आणि विद्यार्थी दोघांनाही बेचैन करते.
शिक्षणासाठी लागणारा पैसा, होस्टेल खर्च, कोचिंग फी, स्पर्धा परीक्षांची तयारी—या सर्वांवर इतका खर्च होतो की अनेक कुटुंबे कर्जबाजारी होतात. परंतु परिणाम मात्र अपेक्षित मिळत नाही. अनेक तरुणांना नोकरी मिळत नाही किंवा मिळालेली नोकरी समाधानकारक नसते. यामुळे नैराश्य, मानसिक अस्थिरता आणि आत्मविश्वासाचा अभाव वाढतो.
स्पर्धा आणि मानसिक दबाव
आजच्या काळात स्पर्धा एवढी तीव्र आहे की विद्यार्थी सतत तुलना आणि दडपणाखाली वावरतो. “तो पास झाला, मी का नाही?” हा प्रश्न स्वतःलाच कुरतडतो. अपयश आले की मनात निराशा दाटते, बेचैनी वाढते. अनेकांना वाटते की आता पुढे काहीच मार्ग नाही.
परंतु खरी गोष्ट अशी आहे की अपयश म्हणजे शेवट नाही. स्पर्धा परीक्षा किंवा पदवी ही यशाची एकच वाट नाही. आज जगात इतके विविध पर्याय उपलब्ध आहेत की योग्य मार्गदर्शन घेतले, आत्मविश्वास ठेवला तर प्रत्येकाला स्वतःची ओळख निर्माण करता येते.
कोणता अभ्यासक्रम करावा?
विद्यार्थ्यांनी सर्वात आधी आपला स्वभाव, आवड आणि क्षमता ओळखली पाहिजे. फक्त “नोकरी मिळेल म्हणून” अभ्यासक्रम निवडला, तर आयुष्यभर असमाधान राहते. काही क्षेत्रे जी आजच्या काळात मागणी असलेली आहेत:
- कौशल्याधारित कोर्सेस – संगणक, ग्राफिक डिझाईन, डिजिटल मार्केटिंग, डेटा अॅनालिसिस, प्रोग्रामिंग.
- व्यावसायिक अभ्यासक्रम – चार्टर्ड अकाउंटंसी, फार्मसी, नर्सिंग, लॉ, इंटीरियर डिझाईन.
- व्यवसाय प्रशिक्षण – औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (ITI), पॉलिटेक्निक, तांत्रिक कोर्सेस.
- स्वरोजगारासाठी कोर्स – शेती तंत्रज्ञान, फूड प्रोसेसिंग, फॅशन डिझाईन, उद्योजकता.
याशिवाय, ऑनलाईन कोर्सेस (Coursera, Udemy, SWAYAM) चा वापर करून घरबसल्या कौशल्ये आत्मसात करता येतात.
स्वतःला कसे हाताळावे?
- अपयश स्वीकारा – प्रत्येकाला पहिल्याच प्रयत्नात यश मिळेल असे नसते. धीर धरा.
- लक्ष्य लहान करा – मोठे स्वप्न असू द्या पण त्याला टप्प्याटप्प्याने साध्य करा.
- मानसिक आरोग्य सांभाळा – व्यायाम, ध्यान, वाचन, मित्रांशी संवाद हे मनाला स्थिर ठेवतात.
- आर्थिक नियोजन करा – खर्चावर नियंत्रण ठेवा, शिष्यवृत्ती, शैक्षणिक कर्ज, सरकारी योजना यांचा फायदा घ्या.
- सतत शिकत रहा – जगात सतत बदल होतो, त्यामुळे नवे कौशल्य शिकणे अत्यावश्यक आहे.
शेवटी
शिक्षण ही गुंतवणूक आहे, पण ती नेहमी पैशात फळ देईलच असे नाही. खरी कमाई म्हणजे आत्मविश्वास, धैर्य, आणि जीवन हाताळण्याची क्षमता. विद्यार्थ्यांनी योग्य दिशा निवडून स्वतःवर विश्वास ठेवला, तर कोणत्याही परिस्थितीत यश मिळवता येते. नोकरी हेच एकमेव ध्येय न मानता, कौशल्यांचा वापर करून नवे मार्ग शोधा. समाजाला तुमच्या कामाची किंमत नक्कीच कळेल.